In korte tijd komt de rechtspraak in Nederland met twee initiatieven waarin rechters - voorafgaand aan de inhoudelijke procedure - gaan bemiddelen om partijen te helpen om zelf een oplossing te bereiken.
De rechterlijke macht omarmt daarmee de principes van mediation...
Bij de rechtbank in Rotterdam (locatie Rotterdam en Dordrecht) loopt sinds een half jaar een pilot, onder de naam 'de Regelrechter'. Bedrijven en burgers kunnen er (geheel vrijwillig) voor kiezen om deel te nemen aan deze pilot. In dat geval start de behandeling bij de rechtbank met een gesprek tussen partijen en de rechter. De rechter laat partijen uitleggen wat er aan de hand is en wat zij als oplossing zien. De rechter onderzoekt dan of partijen er samen uit kunnen komen, bemiddelt daarbij en geeft zo nodig advies. Als partijen er niet in slagen om zelf tot een oplossing te komen in deze bemiddeling, neemt de rechtbank alsnog een beslissing.
Het voordeel van de regelrechter is dat de behandeling op korte termijn kan plaatsvinden (waarbij meteen een oplossing kan worden bereikt), en dat het griffierecht laag is (€39,50 voor particulieren).
Bij het Gerechtshof Den Haag is in maart 2019 een andere pilot gestart, onder de naam 'de Bemiddelingsraadsheer'. Dit betreft bemiddeling bij zaken in hoger beroep. Ook hier geldt dat een bemiddelingszitting alleen plaatsvindt als partijen dat zelf willen. De bemiddelingsraadsheer is een raadsheer (rechter bij het Gerechtshof) die speciaal is opgeleid als conflictbemiddelaar. De bemiddelingszitting vindt zo vroeg mogelijk in de hoger beroepsprocedure plaats. De bemiddelingsraadsheer is daarbij - anders dan een mediator - gebonden aan de wetgeving en procesreglementen rondom civielrechtelijke procedures, nu de zaak formeel aanhangig is als procedure. Als blijkt dat de bemiddeling niet succesvol is, wordt de zaak alsnog op de reguliere manier behandeld. De bemiddelingsraadsheer wordt dan vervangen door andere raadsheren, zodat hij niet 'meeneemt' in de procedure wat hij tijdens de bemiddeling heeft gehoord. Zo wordt voorkomen dat partijen in de bemiddeling zich alleen maar strategisch en defensief opstellen.
Mooie initiatieven waarmee geschilbeslechting door bemiddeling / mediation weer verder in ons systeem doordringt. Maar bemiddeling door de rechter blijft een vereenvoudigde versie van volwaardige mediation, met alle beperkingen van dien.
De bemiddeling door de rechterlijke macht blijft beperkt tot één bijeenkomst, terwijl echt begrip en oplossingen doorgaans meer tijd en inspanning kosten. Partijen zullen bij de rechter terughoudender zijn in het blootgeven van belangen en achterliggende motieven, nu de strikte geheimhoudingsclausules van mediation ontbreken. Maar initiatieven als deze passen in de trend naar bemiddeling en 'zelfoplossing', waar ook mediation een uiting van is. Alle reden om dit toe te juichen...
Bilthoven, 21 maart 2019
Annette van Vught,
Advocaat en mediator
Deze blog maakt onderdeel uit van de website van Van Vught Ondernemingsrecht, Advocatuur en mediation.